САХИФАХО

воскресенье, 18 апреля 2010 г.

Ташкили комиссияи экологй дар порлумони Точикистон

 Ахиран порлумони Точикистон як кумиссиюни 15 нафара таҳти унвони кумиссиюни экологй таъсис намуд.Дафтари матбуотии порлумони Точикистон эълом кард, ки баррасии масъалахои марбут ба муҳити зист, аз вазифаи аслии ин кумиссиюн ба ҳисоб меравад.Харчанд макомоти расмии точик иброз доштанд, таъсиси кумиссиюни экологй ҳеч рабитае ба эътирозоти ахири аҳолии шаҳри Термизи Узбакистон дар нисбати хатароти зистмуҳитии корхонаи алюмини точик надорад, аммо воқеият он аст, ки руёруиҳои лафзй миёни ду кишвари ҳамсоя дар мавриди баҳрабардорй аз манобеи гидроэнергетикии Осиёи Марказй, ба нафъи Тошканд дар ҳоли пешравй аст, аз ин ру давлати Душанбе тасмим гирифтааст сангари муборизаи дипломатиро дар ин замина тақвият кунад.

 Нигоҳе ба раванди робитахо миёни ду кишвари ҳамсояи Узбакистон ва Точикистон баёнгар аз он аст ки масъалаи сохтани неругоҳҳо дар рудхонаҳои ба истилоҳ фаромарзй, аз чумла неругоҳи Роғун, мавзеъхои ду тарафро ба ҳаде аз ҳам дур кардааст, ки метавон ду кишварро рақибони сарсахти ҳамдигар тавсиф кард. Дар иртибот ба ин мавзуъ тарафи Точикистон муътақид аст, ки сохти неругоҳ бархоста аз ниёзҳои фазояндаи ин кишвар ба энержй аст ва ин амр ҳеч зарару зиёне ба кишварҳои минтақа ворид нахоҳад кард.Аммо тарафи Узбакистон иддао дорад, ки сохтани неругоҳ дар канори коҳиши мачрои об ба қаламрави Узбакистон, таъсироти вайронгаре ба муҳити зист ворид хоҳад кард.Тошканд чунин иддаоеро дар мавриди неругоҳи Камбарота, ки дар Кирғизистон дар ҳоли сохт аст, низ матраҳ намудааст. Аммо ҳам Точикистон ва ҳам Кирғизистон бо ироаи аснод ва далелхо собит кардаанд, ки сохтани неругоҳҳо на танҳо ҳеч пай омадҳои манфии зистмуҳитй надорад, балки дар танзими оби минтақа ва рушди бахши кишоварзй нақши муҳиме ичро хоҳад кард. Ин мавзуъ имруза аз чорчуби равобити дучониба фаротар рафта ба баҳси минтақайи, ҳатто фароминтақайи табдил шудааст. Узбакистон дар пайи беэътинойии ҳамсоягон ба дархостҳояш дар мавриди мутаваққиф кардани раванди сохти неругоҳҳо, масъаларо ба саҳнаи байналмилал кашид ва тавонист ниҳодҳои дахлдори байналмилалиро то ҳадди зиёде ба мавзеъхои худ ҳамсон кунад. Нахустин муваффақияти Тошканд дар ин замина он буд, ки Чинро аз ичрои қарордодаш бо Точикистон дар мавриди сохти неругоҳ дар рудхонаи Зарафшон мунсариф кунад. Ёдовар мешавем бар асоси қарордоди ба имзорасида миёни Чин ва Точикистон, тарафи чинй бояд аз моҳи майи соли 2009 сохти неругоҳ дар минтақаи Зарафшонро оғоз мекард, аммо бо дахолатҳои Тошканд, ширкати чинй ичрои ин қарордодро ба ҳолати муаллақ даровард. Дар идомаи ин иқдомҳо, давлати Ислом Каримов тавонист ширкати РусАл-ро низ аз мушорикат дар такмили тарҳи Роғун боздорад. Ҳатто бархе аз кишварҳо ва ниҳодҳои байналмилалй, ки қаблан барои мушорикат дар такмили неругоҳи Роғун эьломи омодагй карда буданд, дар пайи фазосозиҳои мақомоти узбак, дар тасмимоти худ чиҳати сармоягузорй дар тарҳи Роғун тачдиди назар ва таъкид карданд, ки то замони рафъи ихтилофоти мавчуд миёни кишварҳои минтақа дар масъалаи истифода аз манобеи гидроэнергетикй, ҳеч сармоягузорие дар ин замина анчом нахоҳанд дод.
 Узбакистон дар раванди мухолифатҳои худ ба сохтани неругоҳи Роғун то ҳадде пеш рафт, ки ин масъаларо ба Созмони милалаи муттаҳид - олитарин марчаъи байналмилалй кашид. Дар сафари даврайии Бан Ки Мун, дабири кулли ин созмон ба Осиёи Марказй, ки дар авоили моҳи апрел сурат гирифт, мақомоти Узбакистон Бан Ки Мунро ба минтақаи бахри Арал бурданд ва ба вай ин гуна илқо карданд, ки ҳама фочеаи марбут ба ин бахр бархоста аз сохтани беравияи неругоҳҳо дар минтақа аст.Ин илқоот то ҳадде корсоз буд, ки дабири кулли СММ дар сафар ба Точикистон аз боздиди минтақаи сохти неругоҳи Роғун, сарфи назар кард. Ин таҳаввул ба маънои шикасти дипломатияи точик дар баробари фазосозиҳои ҳамтоёни узбаки онҳо таъбир шуд.
 Кабл аз ин Тошканд тавонист дар минтақа дидгоҳҳои Казоқистон ва то ҳадде Туркманистонро ба мавзеи худ дар масъалаи баҳрабардорй аз манбаъхои обии Осиёи Марказй ҳамсон кунад.Русия низ, ки ҳам бо Бишкек ва ҳам бо Душанбе дар мавриди сохтани неругоҳҳои барқи обй қарордодҳо имзо намуда буд,эълом кард, ки дар ин масъала аз мавозеи Тошканд чонибдорй мекунад.
 Дар пайи чунин ранг гирифтани таҳаввулот, Точикистон тасмим гирифт неругоҳи Роғунро бо истифода аз манобеи дохилй такмил кунад.Ба ҳамин манзур аз ибтидои соли чории саҳмияҳои ин неругоҳ ба фуруш бароварда шуданд ва то имруз бар асоси оморҳои мунташира ба маблағи ҳудуди 900 миллион сомонй саҳмия ба фуруш рафтааст.
 Ҳар иқдоми давлати Душанбе дар ростои такмили неругоҳи Роғун, ҳасосиятҳои Тошкандро барангехтааст, ба гунае ки ҳамакнун баҳси таъсироти манфии зистмуҳитии корхонаҳои Точикистон мавзуи эътирозҳо дар Узбакистон шудааст. Дар ҳамин чорчуб ахиран бо даъвати кумиссиюни экологии порлумони Узбакистон теъдоде аз аҳолии вилояти Сурхондарёи ин кишвар дар эътироз ба он чи таъсироти вайронгари зистмуҳитии корхонаи алюмини точик номиданд, гирдиҳамойи намуда, роҳи ҳаракати қатори Точикистонро ки аз қаламрави ин вилоят мегузарад, бастанд. Муътаризон иддао карданд, ки дуди ин корхона боиси густариши бемориҳое назири саратон дар миёни аҳолии ноҳияҳои ҳамчавор шудааст.Аз суи дигар ширкати роҳи оҳани Узбакистон бо баҳонаҳои таъмири роҳ беш аз 3 моҳ вагонҳои дорои маводи ғизои ва масолеҳи сохтмонии Точикистонро дар қаламрави хеш манъ кардаанд.Ин иқдом мучиби боло рафтани нархҳо, аз чумла нархи сузишворй дар бозорҳои Точикистон шуда, фаъолиятҳо дар тарҳҳои муҳим, назири неругоҳи Сангтуда-2ро фалач кардааст. Мақомоти Точикистон ин амалкарди кишвари ҳамсояро талош барои мунзавй кардани Точикистон тавсиф ва аз мачомеи байналилал хостанд дар рафъи ин мушкил ҳамкорй кунад. Хатто мутахасисони эронй, ки дар неругоҳи Сангтуда-2 фаъолият мекунанд, ибрози нигаронй карданд, агар тавқифи тачҳизоти фиристодашуда аз Эрон дар қаламрави Узбакистон идома кунад, муҳлати ба баҳрабардорй расидани ин неругоҳ ба таъхир хоҳад афтод.
 Амалкарди Узбакистон дар мутавакиф кардани вагонҳои Точикистон чизе чуз талош барои муҳосираи иқтисодии Точикистон таъбир намешавад ва ба касе пушида нест, ки ин иқдом вокуниши Тошканд нисбат ба азми Точикистон дар мавриди такмили неругоҳи Роғун аст.Дар шароити кунунй ба назар мерасад, Точикистон ҳеч роҳе барои аксуламал дар муқобили амалкарди Тошканд надорад ва бояд зери бори фишорҳо равад. Аммо...
 Ташкили кумиссиюни экологй дар порлумони Точикистон қабл аз ҳама дар ростои тақвияти чабҳаи талош барои ҳифозат аз манофеи Точикистон дар масоили зистмуҳитй таъбир мешавад. Давлати Душанбе ба тадрич ба дарки ин ҳақиқат рафтааст, ки вучуди афроди мутахасис дар порлумон, қабл аз ҳар чизи дигаре пояҳои ҳукуматро тақвият мекунад ва идомаи қавмгарои ва хешутаборпарастй дар интихоби кадрхо, дар дарозмуддат метавонад заволи ҳар давлатеро дар пай дошта бошад.Шикасти муборизоти дипломатй дар баробари фазосозиҳои Узбакистон ин дарсро ба раҳбарони точик дод, ки на ҳамаи вазирон ва масъулони ҳукумат сазовори мақом ва вазифаҳои худ ҳастанд.Идомаи ҳузури чунин афроди тасодуфй дар сохторҳои ҳукумат, дар дарозмуддат тазъифи манофеъ ва чойгохи Точикистон дар минтака ва ҳатто фурупошии давлатро ба ҳамроҳ хоҳад дошт.Аз ин ру манофеи кишвари соҳибистиқлоли Точикистон тақозо мекунад, ки раҳбарии ин кишвар дар сиёсатҳои кадрии худ ба таври чиддй тачдиди назар кунад.
 Аз суи дигар,бо ташкили комиссиюни зистмуҳитй дар порлумони Точикистон ва узвияти афроде назири Шодй Шабдолов, Муҳиддин Кабирй ва амсоли инҳо, ба назар мерасад давлати Душанбе қасд дорад, дар канори дигар аҳдофе, ки дар ин кор дар назар гирифтааст, рақибони аслии худро ба масъалаҳои зистмуҳитй саргарм кунад. Аммо ин кумиссиюн то чи хад дар пешбурди вазифахои худ муваффак хохад шуд, саволест, ки посухи он ба амалкарди мантикии намояндагони порлумон дар расидаги ба масъалахо бармегардад. Бо ин хол ташкили кумиссиюни зистмухитй дар порлумони Точикистон баёнгар аз ин вокеият аст, ки минтака аз ин ба баъд сахнаи руёруихои порлумонй миёни Узбакистон аз як тараф ва Точикистону Киргизистон аз тарафи дигар хохад буд.
 Акнун ин пурсиш дар зехнхо зухур кардааст, ки оё чунин руёруи мавзеъи кишвархоро ба хам наздик хохад кард ё ба сардии робитахо афзуда авзои Осиёи Марказиро ба самти печида шудан пеш хохад бурд?

понедельник, 12 апреля 2010 г.

Осиёи Марказй ва нақши Русия дар тарҳҳои гидроэнергетикй


Ҳамон гуна ки коршиносон пешгуи мекарданд, масъалаи баҳрабадорй аз манобеи гидроэнергетикии Осиёи Марказй имруза ба ҳадде доғ шудааст, ки робитаҳои бaйнихамдигарй кишварҳои ин минтақаи стротегиро ба таври бесобиқае тираву тор намудааст.Дар ин миён Узбакистон, ки гуфта мешавад ҳамвора талош кардааст ҳамсоягонро бо ҳар роҳи мумкин дар вобастагй ба худ нигоҳ дорад,тамоми гузинаҳоро ба кор гирифтааст, то ба сохти неругоҳи Қамбарота дар Қирғизистон ва Роғун дар Точикистон роҳ надиҳад. Мақомоти узбак дар ин росто талошҳои густурдаеро дар сатҳи минтақа ва байналмилал ба роҳ мондаанд. Аз чумла, дар сатҳи минтақа Тошканд саъй кардааст то ду кишвари поёноби рудхонаҳои Осиёи Маркзй - Туркманистон ва Қазоқистонро ба сиёсатҳои худ ҳамсу намояд.Дар ҳамин чорчуб рузҳои 16-17 март дар доираи сафари Нурсултон Назарбоев, раиси чумҳури Қазоқистон ба Тошканд, раиси чумҳури Узбакистон бо илқооти аз пеш тарроҳишуда, тавонист ҳамтои қазоқи худро дар масъалаи баҳрабардорй аз манобеи обии Осиёи Марказй дар сангари худ ва дар муқобили Қирғизистону Точикистон қарор диҳад. Ду раиси чумҳур дар ин мавзеи муштарак қарор гирифтанд, ки бидуни таҳқиқот ва баррасиҳои байналмилалй, сохтани неругоҳҳои барқи обй дар Қирғизистон ва Точикистон ғайри қобили қабул аст. Албатта ин нукта ғайриқобили инкор аст, ки Остона ва Тошканд дар Осиёи Марказй дар бисёре аз масъалахо ихтилофи назар доранд.Ин ихтилофот ҳам дар равобити дучониба ва ҳам дар қолаби ниҳодҳои минтақаи ба мушохида мерасад ва ҳатто ду раиси чумҳур барои касби нақши раҳбарй дар минтақа, дар бисёр ҳолатҳо ҳамдигарро таҳаммул надоранд. Аммо акнун, замоне ки манфиатхои муштарак матраҳ аст, ин ихтилофот ва рақобатҳо, ҳарчанд муваккатй, нодида гирифта шудаанд.

 Натичаҳои сафари Нурсултон Назарбоев ба Тошканд он буд, ки раиси чумҳури Қазоқистон то ин дам дар нисбати сохтани неругоҳҳо дар Точикистон ва Қирғизистон дипломатияи нармтаре дошт, акнун қотеъона аз мавзеъи Узбакистон чонибдорй кард. Нурсултон Назарбоев таъкид кард, ки на фақат неругоҳи барқи обии Роғун, балки бояд неругоҳи Камбарота низ мавриди таҳқиқоти коршиносони байналмилалй қарор гиранд ва чараёни оби рудхонаҳо дар чорчуби манофеъи ҳамаи кишварҳо танзим шавад.
 Нуктаи чолиби таваччуҳ дар мазеъгириҳои раисони чумҳури Узбакистон ва Қазоқистон он аст, ки ин амр таъсири мустақим ба манофеи Русия дар Осиёи Марказй дорад. Зеро Маскав ба унвони сармоягузори аслй, дар ибтидо аз тарҳҳои Роғун ва Қамбарота ҳимоят ва бо Душанбе ва Бишкек қарордодҳое имзо намуда буд.Аммо ба тадрич ва дар чорчуби бархурдҳои суннатии Русия бо шариконаш, Маскав ваъдаҳои худ ба Точикистон ва Қирғизистонро ба боди фаромушй супурд. Бо ин ҳол, масъалаи сохтани неругоҳҳо дар Осиёи Марказй, ҳарчанд як масъалаи дохилиминтақайи ба хисоб меравад, аммо мавзеъи Русия дар қиболи ин масъала ба сарнавишти тарҳҳо дар ин замина таъсири ҳалкунанда хоҳад дошт. Зеро Русия ба хубй дарк кардааст, ки таъсиргузорй дар масоили марбут ба манобеи гидроэнергетикии Осиёи Марказй, барои Маскав ин имконро фароҳам хоҳад кард, ки дар таҳаввулоти минтақа мустақиман нақш ичро кунад.Дар акси ҳол, ҳар кишвари муддайии нуфуз дар ин минтақа метавонад чойгузини Маскав шавад. Дар ростои ин ҳадаф, моҳи октябри соли 2004, дар рузҳои сафари Владимир Путин, раиси чумҳури вақти Русия ба Душанбе, миёни ду тараф қарордодҳо дар мавриди наҳваи мушорикати Русия дар сохти неругоҳи Сангтуда-1 ва такмили неругоҳи Роғун тавассути ширкати РусАл ба имзо расид.Дар ин миён он чй марбут ба неругоҳи Сангтуда-1 буд бомуваффақият ичро шуд ва моҳи майи соли 2009 ин неругоҳи 670 миговотй ба таври комил мавриди баҳрабардорй қарор гирифт. Аммо сарнавишти қарордоди дуввум, яъне тарҳи Роғун бо мушкилоти зиёде гиреҳ хурд ва ҳамчунон дар фазои сиёсиву амниятй ва иқтисодии Осиёи Марказй соя афкандааст. Ширкати РусАл, ки умед дошт бо мушорикат дар такмили неругоҳи Роғун, ҳаққи моликияти корхонаи алюмини точик, ТАЛКО-ро ба даст хоҳад овард, дар пайи мунсариф шудани ҳукумати Точикистон аз фурухтани ин корхона, ин ширкат бо ироаи баҳонаҳои мухталиф, аз ичрои қарордоди ба имзо расида дар мавриди сохтани неругоҳи Роғун, сар боз зад. Дар натича Точикистон тасмим гирифт бо ба фуруш гузоштани саҳмияҳои Роғун, ин тарҳро бо имконоти дохилй такмил кунад. Аз рузи 6 январи соли 2010 фуруши ин саҳмияҳо оғоз шуд ва то ин дам ба маблағи ҳудуди 900 миллион сомонй саҳмия фурухта шудааст.
 Дар Қирғизистон масъалаи сохтани неругоҳи Қамбарота ба мушкили чиддй дар робитаҳои ин кишвар бо Русия ва Узбакистон табдил шудааст.Дар моҳи октябри соли 2008, дар рузҳои сафари Димитрий Медведев, раиси чумҳури Русия ба Қирғизистон, нахустин тавофуқот дар мавриди сохтани ин неругоҳ миёни Маскав ва Бишкек ҳосил шуд.Дар моҳи феврали соли 2009 дар музокироти раисони чумҳури ду кишвар дар Маскав қарордоди сохтани Қамбарота такмил шуд ва Русия уҳдадор шуд ба иловаи 1,7 миллиард доллар, ки барои неругохи Камбарота чудо хохад кард, як воми биллоиваз дар ихтиёри Қирғизистон қарор хоҳад дод.
 Ба эътиқоди аксари таҳлилгарон Русия ба ивази сармоягузориҳои калон дар иқтисоди Қирғизистон, интизор дошт давлати Бишкек заминаи барчидани пойгоҳи Амрико аз ин кишварро фароҳам хоҳад кард. Қурмонбек Боқиев, раиси чумҳури вақти Қирғизистон дар ибтидо иқдомҳое дар ин замина анчом дод, аммо баъд аз пирузй дар интихоботи раёсати чумҳури июни соли 2009, бо Амрико канор омад ва пойгоҳи низомии ин кишварро бо тағйири ном аз пойгоҳ ба маркази интиқоли колоҳо, дар қаламрави Қирғизистон ҳифз кард.Ин амр оғози сардй дар равобити Бишкек - Маскав буд ва боиси он шуд, ки Маскав аз додани бахши саввуми эътибор ба Қирғизистон, ки маблағи 1,7 миллиард долларро ташкил медод, худдорй кард. Дар идомаи ҳамин раванд, иқдоми Қирғизистон чиҳати чойгузини Русия қарор додани Чин дар тарҳҳои гидроэнергетикии худ, норизоятиҳои Маскав аз мавозеи Бишкекро беш аз ҳар замони дигаре афзоиш дод.
 Дар мачмуъ,тайи як ду соли охир сиёсатҳои ба истилоҳ чандсамтии Душанбе ва Бишкек, ки густариши ҳамкориҳо бо кишварҳои мухталиф дар Шарқу Ғарбро ба ҳамроҳ дошта, мучиби он шудааст, ки Маскав аз тарҳҳои гидроэнергетикии ин ду кишвар, фосила гирад.Акнун чунин ба назар мерасад, ки Маскав дар мархалаи кунунй, энержии нафту гозро бар энержии об тарчеҳ додааст ва дар баҳси кишварҳои Осиёи Марказй бар сари истифода аз манобеи обй, ба ҳимоят аз манофеи Қазоқистон ва Узбакистон, ба унвони дорандагони манобеи фаровони нафту гоз дар минтақа ҳиммат гумордааст.
 Бо ин ҳол Қирғизистон ва Точикистон аз тарҳҳои гидроэнергетикии худ сарфи назар нахоҳанд кард, зеро танҳо роҳи истиқлолияти энержии худ ва раҳойи аз вобастагиҳо ба Узбакистонро дар гарави сохтани неругоҳҳои барқи обй мебинанд.Аз ин ру ҳарчанд мавзеи Русия дар қиболи ин тарҳо дорои аҳамияти вижа аст, Бишкек ва Душанбе бо таҳаммули мушкилоти фаровони бархоста аз канорагирии Маскав аз ин тарҳҳо, барномаҳои гидроэнергетикии худро дунбол хоҳанд кард.Натичаи ниҳойии ин раванд он хоҳад буд, ки Русия ба тадрич аз бозори энержии Осиёи Чанубй маҳрум хоҳад шуд.

суббота, 10 апреля 2010 г.

Осиёи Марказй ва мушкилоти марзй миёни кишварҳо


 Дар шароите, ки дар Афғонистон барномаҳои Ғарб ба саркардагии Амрико ба бунбаст ру ба ру шудаанд, Осиёи Марказй ба унвони минтақаи стротегй барои Ғарб беш аз ҳар замони дигаре аҳамият касб кардааст. Кишварҳои Осиёи Марказй, ки марзҳои тулонй бо Афғонистон доранд, бо мавзеъгириҳои худ, дар дурнамои барномаҳои Ғарб дар Афғонистон ба таври қобили мулоҳиза таъсиргузор шудаанд. Аз суи дигар, қудратҳои Ғарб ва Шарқ дар чорчуби рақобатҳои худ барои соҳиб шудан ба манобеи саршори энержии Осиёи Марказй, кишварҳои ин минтақаро дар чорроҳаи интихобҳои душвор қарор додаанд. Ба иборати дигар дар шароити кунунии минтақа ва чаҳон, интихоби шарикон барои кишварҳои Осиёи Марказй кори соддае нест ва ин амр дар баробари фоидаҳои муваққатии худ, барои ҳар як аз ин кишварҳо зарару зиёнҳоеро дар пай хоҳад дошт. Воқеият ин аст,ки бо касби истиқлоли худ аз Иттиҳоди Шуравй дар аввалҳои солҳои 90 қарни гузашта, давлатҳои Осиёи Марказй дар сиёсатҳои хоричии худ аз истиқлоли амали чандоне бархурдор набудаанд ва дар ин замина ҳамеша манофеи ин ё он қудрати фароминтақайиро дар назар мегирифтанд.Таъсиргузорй дар сиёсатҳои давлатҳои Осиёи Марказй тавассути қудратҳои мухталиф ё аз тариқи додани кумакҳои молй ва ё ба коргирии фишор ва таҳдид будааст. Дар чунин шароите вучуди ихтилофот миёни кишварҳои Осиёи Марказй беҳтарин абзоре будааст, ки қудратҳои судчу бо истифода аз он, ҳалафҳои худро осонтар дунбол кардаанд. Аз чумлаи ин ихтилофот масъалаҳои марзй миёни ин кишварҳо аст.

 Авзоъ дар равобити бйниҳамдигарии кишварҳои Осиёи Марказй дар солҳои 90 қарни гузаштаи милодй, дар пайи афзоиши тамоилоти қишрҳои камдаромади чомеа ба чунбишҳои тундрави исломй дар Узбакистон, ба таври бесобиқае мутташаннич шуд.Давлати Тошканд дар талош барои ҳифзи контрули авзоъ, фишор ва сиёсатҳои хафақон дар чомеаро ташдид кард.Натича он буд, ки мухолифони Узбакистон бо ҳар роҳи мумкин по ба фирор аз кишвар ниҳоданд ва дар қаламрави Афғонистон ба манзури руёруйи бо давлати Ислом Каримов, дастаҳои мусаллаҳ ташкил доданд. Дар соли 1999, дар пайи инфичорҳое ки қалби Узбакистон, шаҳри Тошкандро ларзонд ва талоши чангчуёни ҳаракати исломии Узбакистон барои нуфуз ба қаламрави ин кишвар аз тариқи хоки Қирғизистон, авзоъ дар водии Фарғона ва дар мачмуъ дар Осиёи Марказй буғранч ва печида шуд.Маҳз дар ҳамон марҳала буд, ки мушкили марз дар миёни кишварҳои Осиёи Марказй ба миён омад.Албатта заминаи ин мушкил ҳануз дар замони Шуравй ва дар пайи марзбандиҳои беадолатона, аммо огоҳонаи сарони вақти комунист, фароҳам шуда буд.Фақат кофист ёдовар шавем, ки дар қаламрави Қирғизистон се маҳдудаи узбакнишини марбут ба Узбакистон ва дар қаламрави Узбакистон ҳафт маҳдудаи қирғизнишин мавчуд аст.Дар ин замина авзоъ дар дарраи Фарғона беш аз ҳар мантақаи дигар осебпазир аст.
 Мушкили марзй миёни Узбакистон ва Точикистон низ вучуд дорад.Дар вилояти Суғди Точикистон, дар рустои Равот, ноҳияи Конибодом чанд маҳдудаи узбакнишин мавчуд аст, ки ба унвони маншаъи ихтилофоти оянда арзёбй мешаванд. Ин масъала ахиран дар пайи он ки марзбонони узбак бо симхор ин русторо ба ду бахш тақсим ва кишоварзонро аз дастрасй ба киштзорҳояшон маҳрум карданд, печидатар шудааст. Мушкилоти марзй миёни Точикистон ва Қирғизистон дар рустои Ворух низ вучуд дорад.Бо ин ҳол мушкили чиддй дар масоили марзй миёни Узбакистон аз як тараф ва Қирғизистону Точикистон аз тарафи дигар мебошад.Ин мавзуъ ба вижа дар водии Фарғона, ки аз нигоҳи мавқеъияти чуғрофиёи ва манобеи табии барои ҳар кадом аз кишварҳои минтақа дорои аҳамият аст,печидатар мебошад. Дар ин миён Узбакистон дар ростои ҳалли масъалаҳои марзй ва ба манзури он чи таъмини амнияти марзҳои худ унвон кард, дар як иқдоми берун аз урфи дипломатй ва то чое таҳқиромез дар нисбати ҳамсоягони хеш,марзҳоро бе огаҳии пешакй минкорй намуд ва аз оғози соли 2000 ба таври якчониба барои шаҳрвандони Қирғизистон ва Точикистон режими раводид чорй кард. Мавчи аввали ихтилофот дар масоили марзй миёни чумҳуриҳои Осиёи Марказй дар соли 2000, замоне ки Узбакистон, ба манзури он чи тақвияти марзҳои хеш унвон кард, даст ба минкории марзҳо зад, оғоз шуд.Мавчи дуввум ва нисбатан шадиди ин ихтилофот дар солҳои 2005 - 2006, дар пайи саркуби эътирозоти мардумй дар Андичон (майи соли 2005), ки боиси фирори паноҳандагони узбак ба қаламрави Қирғизистон шуд, ба вуқуъ пайваст.Хамон замон буд, ки Тошканд иддао кард, Бишкек дар омузиши террористони узбак даст дорад. Чунин мавзеъгирй равобити ду кишвари ҳамсояро ба таври бесобиқае тираву тор намуд.Албатта, ихтилофоти марзй миёни Узбакистон ва Қазоқистон низ вучуд доштанд ва доранд.Аз чумла дар ноҳияи Мактаарали устони Қазоқистони чанубй ҳануз минтақаи мавриди баҳс миёни ду кишвар вучуд дорад.Аммо дар пайи сафари Нурсултон Назарбоев, раиси чумҳури Қазоқистон ба Тошканд (соли 2006), робитаҳои ду тараф ба ҳолати оддй дар омад.Дар ҳамин дидор буд, ки Ислом Каримов, раиси чумҳури Узбакистон дар чорчуби суханбозиҳои ҳамешагии худ, ҳамтои қазоқи худро дусти самимй хитоб кард.Аммо ин ҳақиқат барои касе пушида нест, ки Каримов дар роҳи табдил шудан ба раҳбари Осиёи Марказй, Нурсултон Назрбоевро монеи аслй медонад.
 Дар мачмуъ масоили марбут ба марзҳо ба унвони як манбаъи низоъҳои эҳтимолй, ҳамчунон ояндаи робитаҳои кишварҳои Осиёи Марказиро дар ҳолае аз ибҳом қарор дода, суботу амнияти шиканандаи ин митақаро беш аз ҳар замони дигаре осебпазир намудааст. Ҳамин масъала дар шароите, ки кишварҳои ғарбии ишғолгари Афғонистон дар ростои заъиф кардани чойгоҳи Русия, ба унвони рақиби аслии худ, талош доранд нооромиҳои Афғонистонро ба Осиёи Марказй мунтақил кунанд, бештар аҳамият пайдо кардааст.Ҳарчанд беҳтарин роҳи ҳалли мушкилоти байниҳамдигарии кишварҳои Осиёи Марказй ба ибтикори амали худи ин кишварҳо вобаста аст, аммо сиёсатҳои қудратталабонаи Ислом Каримов аз як су ва рақобат миёни Каримов ва Назарбоев барои касби нақши раҳбарй дар минтақа , аз суи дигар чунин фурсатеро камранг намуда, заминаи дахолати бегонагон дар корҳои давлатҳои Осиёи Марказиро фароҳам кардаанд. Амре ки ҳеч пайомади мусбат на барои мардумони ин минтақа ва на барои давлатҳои он ба ҳамроҳ нахоҳад дошт.