Афгонистон дар шароите ба интихоботи раёсати чумхурй омода мешавад, ки ин кишвар баъд аз як фосилаи замонии кутохи бархоста аз интихоботи раёсати чумхурии Амрико ва бухрони молии чахонй, аз нав дар маркази таваччухи созмонхои байналмилалй ва кудратхои чахонй карор гирифта аст. Ба иборати дигар, мусобика барои тасаллут бар каламрави Афгонистон миёни кудратхои Шарку Гарб ва доирахои байналмилалй вориди мархалае дигар аз силсиламархилахои худ шудааст.
Баъд аз талоши номуваффаки Англия дар ибтидои асри 20 барои тасарруфи Афгонистон, ин сарзамин барои як муддати нисбатан тулонй ба холи худ гузошта шуд. Бо ин хол мушаххас буд, ки мавкеияти чугрофиёи, захирахои таббии ва зарфиятхои мавчуд, дер ё зуд Афгонистонро ба сахнаи ракобатхо табдил хохад дод. Зеро ба гуфтаи Аллома Икбол, Афгонистон кишварест, ки "дар кушоди у кушоди Осиёст".
Дар поёни солхои 70-уми асри гузашта Иттиходи Шуравй дар ростои густариши каламрави урдугохи сотсиалистй ба Осиёи чанубу гарбй ва наздикии бештар ба марзхои Чин, ки дар он даврон аслитарин душмани Маскав ба хисоб мерафт, хамчунин заминасозй барои вуруд ба Хиндустон, Покистон ва... ба Афгонистон хамла кард. Хузури 10-сола дар Афгомистон аз як су ба ихтилофот миёни урдугохи сотсилаистй ва капиталистй доман зад ва аз суи дигар заминаи фурупошии Шуравй ва урдугохи сотсиалистиро фарохам кард.
Вокеият он аст, ки тайи 30 соли ахир харитаи сиёсии чахон ва сохтори сиёсии бисёре аз кишвархо дастхуши тагйиру тахаввули бузурге шуд: чй басо кишвархо аз накшаи сиёсии чахн барчида шуданд ва чй басо давлатхое арзи хастй намуданд, ки таърих номашонро дар ёд надорад... Дар ин миён Афгонистон хамвора майдони чангу хунрезихо буд, чангу хунрезихое, ки барои ин марзу бум нохоста аз майлу иродаи мардуми он, тахмил шуд.Натича он аст, имруз дар Афгонистон гурух, хизб ва созмонхои мухталифе фаъолият мекунанд, ки вобастаи ин ё он кудрат ва ё ниходи байналмилалй мебошанд. Яъне Афгонистон чоррохи бархурди манофеи куратхои чахонй аст, ки хар кадом дар чорчуби хадафхо ва стротегияхои худ барои (ва ба чои)мардуми ин кишвар тасмимгирй мекунанд.Ин амр решаи аслии идомаи чангу хунрезй дар Афгонистон аст. Баргузории конфронс ва хамоишхои зиёди байналмилалй зохиран гуёи ин амр аст, ки давлатхои масъул дар пайи сару сомон додан ба авзои асафбори мардуми Афгонистон ва расидагй ба мушкилоти ин кишвар хастанд. Барномаи нави раиси чумхури Амрико дар мавриди Афгонистон, баргузории конфронси вижаи Афгонистон о ташаббуси Созмони хамкорихои Шонгхой ва ичлоси байналмилалии Гаага бо номи "Ояндаи Афгонистон" факат охирин мавридхо аз рафтори намоишии куратхо дар нисбати Афгонистон аст.
Карори маълум яке аз бахонахои вуруди низомиёни бегона ба хоки Афгонистон кумак ба мардуми ин сарзамин дар халли мушкиоте назири рахойи аз акибмондагй, мукобила бо унсурхои иртичойи... ва дар нихоят мубориза бо терроризми байналмилалй буд. Кудратхои султачу имруз дар Афгонистон бо он нерухое мечанганд, ки худ дируз онхоро ба вучуд оварданд. Гурухи Ал-коида ва чунбиши Толибон сохтаи хадамоти махсуси кишвархои довталаби нуфуз дар Афгонистонанд. Нигохе сатхй ба шаклгирии гурухи Толибон дар Афгонистон ба таври возех нишон медихад. ки хадамоти вижаи кишвархои гарбй бо мусоидати хамтоёни покистонии худ ба манзури латмадор кардани Ислом ва тахти назорати худ гирифтани чараёнхои исломй дар минтака, ин чунбишро ба вучуд оварданд.
Толибон дар огози вуруди худ ба сахнаи Афгонистон чехраи матлубе аз исломи ноби мухаммадй муаррифй карданд, амре ки ба хеч вачх ба нафъи гардонандагони ин тарх набуд. Аз ин ру бо дахолати мушовирони гарбй чунбиши Толибон чехра иваз кард ва ба як неруи вопасгаро ва иртичойи табдил шуд. Акнун пайравони ин чуниш бо бакоргирии шевахои асримиёнагй, хама гуна илм ва пешрафтро инкор мекарданд ва дар холе ки бо мусалсал (автомат) ва дигар силоххои пешрафта алайхи мухолифони хеш мечангиданд, истифода аз мисвокро хамчун нишони тачаммулгаройи ва гарбзадагй харом медонистанд. Бо гузашти беш аз 10 сол аз огози чунбиши Толибон, ин гурух ба куллй тагйири чехра ва маром намуда, акнун дар сафхои худ на "толибон", яъне талабагон ва донишчуён, балки унсурхои вобаста ба гурух, ниход ва кишвархои мухталифро чой додааст. Албатта танхо гурухи Толибон нест, ки омили ташаннучи авзоъ дар Афгонистон тавсиф мешавад, балки бисёр гурух, хизб ва харакатхои дигаре низ хастанд, ки бо сенарияи хомиёни хоричии худ фаъолият мекунанд ва хадафхои хилофи ормонхои миллии мардуми Афгонистонро дунбол мекунанд.
Баргузории нишасти Маскав дар 27 март ва конфронси Гаага дар 31 март барои баррасии авзои Афгонистон ва кумак ба мардуми зачркашидаи ин кишвар, дар асл чилвахои дигаре аз ракобати кудратхо барои султа бар манотики мавриди назар дар чахон аст. Русия ва Чин талош доранд аз тарики Созмони хамкории Шонгхой дар раванди тахаввулоти Афгонистон мушорикат ёбанд ва тахаррукоти ракибони худ – Амрико, кишвархои гарбй ва НАТО-ро аз наздик тахти назорат дошта бошанд. Аз суи дигар тархи Барак Обама бо номи "Стротегияи Афгонистон" дар асл идомаи хамон сиёсатхоест, ки Гарб ба саркардагии Амрико барои тасаллут бар манбаъхо ва сарватхои кишвархои мухталифи чахон, пайгирй мекунанд.
Дар нишасти Маскав аъзои Шанхай талош карданд дар мавриди масъалахои Афгонистон мавзеи ягона интихоб кунанд. Дар ичлоси байналмилалии Гаага таъкид шуд, ки кишвархои дахлдор барои баркарории суботу амният ва бозсозии Афгонистон фаъолонатар икдом намоянд ва неру ва сармояи лозим барои халли мушкилоти ин кишвар ихтисос диханд. Ин икдомхо бештар дар ростои манфиатхои кудратхо дар назар гирифта шудааст, то манфиатхои мардуми Афгонистон.
Ин нукта мусаллам аст, ки нишастхои Маскав ва Гаага барои расидагии намоишй ба мушкилоти Афгонистон охирин тадбир дар ин замина нахохад буд, зеро тарзи ба истилох "муборизаи байналмилалй бо терроризм" баёнгар аст, холо холохо Ал-коида, Толибон ва дигар омилони ноамнихо дар Афгонистонро реша дар об хохад буд.Фалсафаи хузури нерухои гарбй дар Афгонистон махз ба фаъолияти хамин омилони ноамнихо бармегардад, аз ин ру манфиатхои ин кудратхо эчоб мекунад, ки ин бахона ба куввати худ бокй бошад. Ин бахона дар канори таъмини хузури нерухои гарбй дар Афгонистон, ин имконро фарохам мекунад, ки дигар кишвархои хамчавор бо Афгонистон низ аз тарики фазосозй дар бораи тахдидхои амниятй, тахти контроли кудратхои гарбй карор дошта бошанд.
Бо ин руйкард метавон гуфт, ки таъмини суботу амнияти Афгонистон ва умуман минтака на бо хузури густурдаи нерухои фароминтакайи амалй хохад шуд, балки ин амр замоне амалй мешавад, ки кишвархо ва ниходхои фароминтакайи аз пуштибонй ва кумак ба гуруххои тундрав дар Афгонистон даст бардоранд, дар корхои дохилии кишвархо дахолат накунанд ва андешаи "баробарии миллатхо ва зиндагии мусолиматомезро" чойгузини андешаи "тасаллут бар чахон" дар зехнхои худ намоянд. Аммо бо тарзи зиндагие, ки кишвархои гарбй барои худ сохтаанд, оё чунин коре имконпазир хаст?!
Мохи август раиси чумхури чадид дар Афгонистон руйи кор хохад омад. Оё ин раиси чумхур ин бор дастнишондаи чй нерухое хохад буд? Аз холо талошхо барои пешй гирифтан дар ин мусобикаи эъломнашуда миёни бозигарони сахнаи Афгонистон огоз шудааст.Аммо мардуми ин сарзамин хамчунон дар орзуи раиси чумхуре бархурдор аз истиклоли амал хоханд буд...
Баъд аз талоши номуваффаки Англия дар ибтидои асри 20 барои тасарруфи Афгонистон, ин сарзамин барои як муддати нисбатан тулонй ба холи худ гузошта шуд. Бо ин хол мушаххас буд, ки мавкеияти чугрофиёи, захирахои таббии ва зарфиятхои мавчуд, дер ё зуд Афгонистонро ба сахнаи ракобатхо табдил хохад дод. Зеро ба гуфтаи Аллома Икбол, Афгонистон кишварест, ки "дар кушоди у кушоди Осиёст".
Дар поёни солхои 70-уми асри гузашта Иттиходи Шуравй дар ростои густариши каламрави урдугохи сотсиалистй ба Осиёи чанубу гарбй ва наздикии бештар ба марзхои Чин, ки дар он даврон аслитарин душмани Маскав ба хисоб мерафт, хамчунин заминасозй барои вуруд ба Хиндустон, Покистон ва... ба Афгонистон хамла кард. Хузури 10-сола дар Афгомистон аз як су ба ихтилофот миёни урдугохи сотсилаистй ва капиталистй доман зад ва аз суи дигар заминаи фурупошии Шуравй ва урдугохи сотсиалистиро фарохам кард.
Вокеият он аст, ки тайи 30 соли ахир харитаи сиёсии чахон ва сохтори сиёсии бисёре аз кишвархо дастхуши тагйиру тахаввули бузурге шуд: чй басо кишвархо аз накшаи сиёсии чахн барчида шуданд ва чй басо давлатхое арзи хастй намуданд, ки таърих номашонро дар ёд надорад... Дар ин миён Афгонистон хамвора майдони чангу хунрезихо буд, чангу хунрезихое, ки барои ин марзу бум нохоста аз майлу иродаи мардуми он, тахмил шуд.Натича он аст, имруз дар Афгонистон гурух, хизб ва созмонхои мухталифе фаъолият мекунанд, ки вобастаи ин ё он кудрат ва ё ниходи байналмилалй мебошанд. Яъне Афгонистон чоррохи бархурди манофеи куратхои чахонй аст, ки хар кадом дар чорчуби хадафхо ва стротегияхои худ барои (ва ба чои)мардуми ин кишвар тасмимгирй мекунанд.Ин амр решаи аслии идомаи чангу хунрезй дар Афгонистон аст. Баргузории конфронс ва хамоишхои зиёди байналмилалй зохиран гуёи ин амр аст, ки давлатхои масъул дар пайи сару сомон додан ба авзои асафбори мардуми Афгонистон ва расидагй ба мушкилоти ин кишвар хастанд. Барномаи нави раиси чумхури Амрико дар мавриди Афгонистон, баргузории конфронси вижаи Афгонистон о ташаббуси Созмони хамкорихои Шонгхой ва ичлоси байналмилалии Гаага бо номи "Ояндаи Афгонистон" факат охирин мавридхо аз рафтори намоишии куратхо дар нисбати Афгонистон аст.
Карори маълум яке аз бахонахои вуруди низомиёни бегона ба хоки Афгонистон кумак ба мардуми ин сарзамин дар халли мушкиоте назири рахойи аз акибмондагй, мукобила бо унсурхои иртичойи... ва дар нихоят мубориза бо терроризми байналмилалй буд. Кудратхои султачу имруз дар Афгонистон бо он нерухое мечанганд, ки худ дируз онхоро ба вучуд оварданд. Гурухи Ал-коида ва чунбиши Толибон сохтаи хадамоти махсуси кишвархои довталаби нуфуз дар Афгонистонанд. Нигохе сатхй ба шаклгирии гурухи Толибон дар Афгонистон ба таври возех нишон медихад. ки хадамоти вижаи кишвархои гарбй бо мусоидати хамтоёни покистонии худ ба манзури латмадор кардани Ислом ва тахти назорати худ гирифтани чараёнхои исломй дар минтака, ин чунбишро ба вучуд оварданд.
Толибон дар огози вуруди худ ба сахнаи Афгонистон чехраи матлубе аз исломи ноби мухаммадй муаррифй карданд, амре ки ба хеч вачх ба нафъи гардонандагони ин тарх набуд. Аз ин ру бо дахолати мушовирони гарбй чунбиши Толибон чехра иваз кард ва ба як неруи вопасгаро ва иртичойи табдил шуд. Акнун пайравони ин чуниш бо бакоргирии шевахои асримиёнагй, хама гуна илм ва пешрафтро инкор мекарданд ва дар холе ки бо мусалсал (автомат) ва дигар силоххои пешрафта алайхи мухолифони хеш мечангиданд, истифода аз мисвокро хамчун нишони тачаммулгаройи ва гарбзадагй харом медонистанд. Бо гузашти беш аз 10 сол аз огози чунбиши Толибон, ин гурух ба куллй тагйири чехра ва маром намуда, акнун дар сафхои худ на "толибон", яъне талабагон ва донишчуён, балки унсурхои вобаста ба гурух, ниход ва кишвархои мухталифро чой додааст. Албатта танхо гурухи Толибон нест, ки омили ташаннучи авзоъ дар Афгонистон тавсиф мешавад, балки бисёр гурух, хизб ва харакатхои дигаре низ хастанд, ки бо сенарияи хомиёни хоричии худ фаъолият мекунанд ва хадафхои хилофи ормонхои миллии мардуми Афгонистонро дунбол мекунанд.
Баргузории нишасти Маскав дар 27 март ва конфронси Гаага дар 31 март барои баррасии авзои Афгонистон ва кумак ба мардуми зачркашидаи ин кишвар, дар асл чилвахои дигаре аз ракобати кудратхо барои султа бар манотики мавриди назар дар чахон аст. Русия ва Чин талош доранд аз тарики Созмони хамкории Шонгхой дар раванди тахаввулоти Афгонистон мушорикат ёбанд ва тахаррукоти ракибони худ – Амрико, кишвархои гарбй ва НАТО-ро аз наздик тахти назорат дошта бошанд. Аз суи дигар тархи Барак Обама бо номи "Стротегияи Афгонистон" дар асл идомаи хамон сиёсатхоест, ки Гарб ба саркардагии Амрико барои тасаллут бар манбаъхо ва сарватхои кишвархои мухталифи чахон, пайгирй мекунанд.
Дар нишасти Маскав аъзои Шанхай талош карданд дар мавриди масъалахои Афгонистон мавзеи ягона интихоб кунанд. Дар ичлоси байналмилалии Гаага таъкид шуд, ки кишвархои дахлдор барои баркарории суботу амният ва бозсозии Афгонистон фаъолонатар икдом намоянд ва неру ва сармояи лозим барои халли мушкилоти ин кишвар ихтисос диханд. Ин икдомхо бештар дар ростои манфиатхои кудратхо дар назар гирифта шудааст, то манфиатхои мардуми Афгонистон.
Ин нукта мусаллам аст, ки нишастхои Маскав ва Гаага барои расидагии намоишй ба мушкилоти Афгонистон охирин тадбир дар ин замина нахохад буд, зеро тарзи ба истилох "муборизаи байналмилалй бо терроризм" баёнгар аст, холо холохо Ал-коида, Толибон ва дигар омилони ноамнихо дар Афгонистонро реша дар об хохад буд.Фалсафаи хузури нерухои гарбй дар Афгонистон махз ба фаъолияти хамин омилони ноамнихо бармегардад, аз ин ру манфиатхои ин кудратхо эчоб мекунад, ки ин бахона ба куввати худ бокй бошад. Ин бахона дар канори таъмини хузури нерухои гарбй дар Афгонистон, ин имконро фарохам мекунад, ки дигар кишвархои хамчавор бо Афгонистон низ аз тарики фазосозй дар бораи тахдидхои амниятй, тахти контроли кудратхои гарбй карор дошта бошанд.
Бо ин руйкард метавон гуфт, ки таъмини суботу амнияти Афгонистон ва умуман минтака на бо хузури густурдаи нерухои фароминтакайи амалй хохад шуд, балки ин амр замоне амалй мешавад, ки кишвархо ва ниходхои фароминтакайи аз пуштибонй ва кумак ба гуруххои тундрав дар Афгонистон даст бардоранд, дар корхои дохилии кишвархо дахолат накунанд ва андешаи "баробарии миллатхо ва зиндагии мусолиматомезро" чойгузини андешаи "тасаллут бар чахон" дар зехнхои худ намоянд. Аммо бо тарзи зиндагие, ки кишвархои гарбй барои худ сохтаанд, оё чунин коре имконпазир хаст?!
Мохи август раиси чумхури чадид дар Афгонистон руйи кор хохад омад. Оё ин раиси чумхур ин бор дастнишондаи чй нерухое хохад буд? Аз холо талошхо барои пешй гирифтан дар ин мусобикаи эъломнашуда миёни бозигарони сахнаи Афгонистон огоз шудааст.Аммо мардуми ин сарзамин хамчунон дар орзуи раиси чумхуре бархурдор аз истиклоли амал хоханд буд...
Комментариев нет:
Отправить комментарий