Рузи душанбеи 7 июн Владимир Рушайло,намояндаи вижаи раиси чумҳури Русия дар умури Қирғизистон дар шаҳри Тошканд бо Ислом Каримов, раиси чумҳури Узбакистон дидор ва масъалаи ҳамкориҳои ду кишвар дар таъмини суботу амният дар Қирғизистонро мавриди баррасй қарор дод.Владимир Рушайло дар суҳбат бо хабарнигорон дар шаҳри Бишкек дар ин робита гуфт, омодагиҳо ба нишасти сарони Созмони Шонгҳойро бо раиси чумҳури Узбакистон баррасй кардем ва тасмим гирифтем фаъолиятҳоямон дар чиҳати таъмини суботу амният дар Қирғизистонро ҳамоҳанг намоем.Ин мақоми рус гуфт, ба манзури кумак ба баргузории ҳамапурсии қонуни асосй, ки қарор аст рузи 27 июн дар Кирғизистон баргузор шавад, ба зудй Владимир Чуров,раиси кумиссиюни марказии интихоботи Федератсиюни Русия ба Бишкек хоҳад омад.
Русия ва Узбакистон дар ҳоле эъломи ҳамкорй дар чиҳати таъмини суботу амният дар Қирғизистон мекунанд, ки чанде қабл дар вилоятҳои Чалолобод ва Боткент даргириҳои пароканде миёни узбактаборони муқими Қирғизистон ва мардуми бумй ба вуқуъ пайваст. Рузи 19 май дар Чалолобод дар пайи руёруйии қирғизҳо ва узбакҳои муқими ин вилоят, нахустин қурбониёни низоъҳои қавмй ба сабт расиданд.Дар ин руз ҳудуди панч ҳазор қирғиз дар маркази Чалолобод, ки бахши аъзами аҳолиашро узбакҳо ташкил медиҳанд, тачаммуъ карданд.Ин гирдиҳамойи дар ҳоле сурат мегирифт, ки 20 соли қабл, дар соли 1990 дар ин чо задухурди хунине миёни қирғизҳо ва узбакҳо ба вуқуъ пайваст, ки 150 кушта ва садҳо захмй аз ҳарду тараф бар чой гузошт. Дар пайи печида шудани авзоъ дар Чалолобод,ки вайрон кардани роҳҳо ва ба оташ кашидани мошинҳо аз чумлаи паёмадҳои он буд, Узбакистон худсарона ва бидуни дар чараён қарор додани давлати мувақатии Бишкек, ба қаламрави ин кишвар дар минтақаи Сух низомиён ва тачҳизоти низомии худро ворид кард. Давлати Тошканд ин иқдоми худро дифоъ аз манофеи ҳамватанон (шаҳристони Сух), ки дар дохили қаламрави Қирғизистон воқеъ шудааст, унвон карданд.Ба манзури пешгирй аз густариши нооромиҳо, рузи 1 июн мақомоти амниятй ва низомии ду кишвар ба таври изтирорй дар вилояти Фарғонаи Узбакистон мулоқот карданд ва дар заминаи контрули авзоъ тавофуқнома имзо карданд. Сохтани девори амниятй дар минтақаҳои марзии мавриди баҳс, хуручи фаврии тачҳизоти низомй ва сарбозони узбак аз қаламрави Қирғизистон, аз чумлаи ин тавофуқҳо буд.
Бидуни шак, Маскав ин ҳама таҳаввулотро таҳти назорат дошт ва дорад, зеро тавре аз раванди таҳаввулот бармеояд, Кремл акнун бар он шудааст,дар Бишкек давлати фарккунанда аз давлати Боқиев, ки сиёсатҳои норушане дар қиболи Русия дошт, руйи кор ояд.Аз ин чост, ки Русия қабл аз ҳар кишвари дигаре давлати муваққати Роза Отунбоева,раиси чумҳури муваққати Бишкекро ба расмият шинохт ва ба таври фаврй як кумаки 20 миллион долларй дар ихтиёри Қирғизистон қарор дод.Албатта амалй шудани барномаҳои Маскав дар Қирғизистон бидуни мушорикати ҳамсоягони ин кишвар кори соддае нахоҳад буд. Бо таваччуҳ ба ин муҳим, рузи 24 майи соли чорй дар Қирғизистон мулоқоти сечониба Роза Отунбоева, Григорий Карасин, маовини вазири умури хоричаи Русия ва Нуртой Абикаев, маовини вазири умури хоричаи Казоқистон баргузор шуд. Ин мулоқот пушти дарҳои баста сурат гирифт, бино ба гузоришҳои мунташира, кумак ба давлати чадиди Бишкек дар кори назорати авзоъ мавзуи аслии гуфтугу миёни се тараф будааст.
Аммо нуктаи муҳим дар баргузории ин дидору гуфтугуҳо он аст, ки Маскав ба таври чиддй таҳаввулоти Қирғизистонро дунбол мекунад, то иштибоҳоти руи кор омадани Боқиев такрор нашавад. Дар ин росто миёни Маскав ва Вашингтон низ ҳамоҳангиҳое анчом шуд ва ду тараф эълом карданд, ки дар масъалаи истиқрори суботу амният дар Қирғизистон бо якдигар ҳамкорй кунанд. Ин мавзуъро маовинони вазирони хоричаи ду кишвар - Чурч Крол ва Григорий Коросин тайи дидоре дар Маскав(дар миёнахои моҳи май) баррасй ва дар ин замина тавофуқ карданд. Дар ин дидор тарафайн бо ишора ба манофеи муштараки Маскав ва Вашингтон таъкид карданд, ки фақат барқарории сулҳу субот матавонад шароитро барои амалй шудани барномаҳои дарозмуддат дар Қирғизистон фароҳам кунад. Ҳарчанд Русия эълом кардааст ҳеч дахолате дар таҳаввулоти ахири Кирғизистон надошт, аммо нигохе ба раванди руйдодҳо дар ин кишвари Осиёи Марказй баёнгар аз он аст, ки Кремл ба таври чиддй пайгири авзоъ будааст.Аз чумла Владимир Путин, нахуствазири Русия дар нахустин рузи ташкили давлати чадид дар Қирғизистон - субҳи 8 апрел дар тамоси телефонй бо Роза Отунбоева, пуштибонии Маскавро аз давлати чадид эълом ва аз ин тариқ ба дигар давлатҳо дар минтақа ва чаҳон ин паёмро дод, ки Кремл дар канори давлати нави Бишкек хоҳад буд. Чунин пуштибонии Маскав барои Бишкек ба вижа дар шароите, ки ду кишвари ҳамсояи Қазоқистон ва Узбакистон аз дақиқахои аввали суқути давлати Боқиев марзҳои худ бо Қирғизистонро бастанд, аз аҳамияи волое бархурдор буд. Бо чунин руйкарде барои Маскав муҳим буд, ки дар ба эътидол овардани авзои Қирғизистон ва ҳалли мушкилоти давлати чадиди он, кишварҳои ҳамсояро мушорикат диҳад.
Инак баъди анчоми ҳамоҳангиҳои лозим бо Қазоқистон, Русия бо Узбакистон низ тавофуқ ҳосил кард, ки барномаҳои худ дар Қирғизистонро ҳамоҳанг хоҳанд кунанд. Ин таҳаввул дар равобит миёни Остона ва Тошакнд ба рақобатҳои ин ду кишвар барои касби нақши раҳбарй дар минтақаи стротегии Осиёи Марказй бармегардад. Дар айни ҳол Остона аз Тошканд пешй гирифтааст ва Казоқистон ба баракати сиёсатҳои Нурсултон Назарбоев тавонистааст дар бисёре аз масоили муҳим назари мусбати кишварҳои ҳамсояи худро касб кунад.Бидуни шак мушорикати фаъол дар кумак ба барқарории суботу амният дар Кирғизистон,мусоидати бештаре ба боло бурдани нақшу чойгоҳи Остона дар муодилоти Осиёи Марказй, ҳатто байналмилалй хоҳад кард.Аммо давлати Ислом Каримов аз рузҳои аввали руи кор омадани давлати муваққати Бишкек талош кард дар баробари ин давлат қудратнамойи кунад ва аз роҳи зур вориди раванди таҳаввулоти чадид дар кишвари ҳамсоя шуд. Узбакистон бо давлати қаблии Қирғизистон низ равобити хубе надошт ва шадидан ба тарҳои гидроэнергетикии он мухолифат мекард. Аммо акнун бо чой гирифтан дар канори Маскав, Ислом Каримов қасд дорад дар шаклгирии давлати чадиди Бишкек ва сиёсатҳои ояндаи он таъсиргузорй кунад. Ба баёни дигар, Тошканд мехоҳад бо истифода аз ҳимоятҳои Маскав қабл аз ҳар чизи дигаре назар ва мавзеи худ дар масоили гидроэнергетикии Осиёи Марказиро ба Бишкек таҳмил кунад ва дар ин замина як зарбаи ғайримустақим ба Точикистон низ ворид кунад. Аз суи дигар, Ислом Каримов талош хоҳад кард бо ворид намудани намояндагони ақалияти узбак ба ҳайати давалти чадид, ё ҳадди ақал дар макомҳои муҳим қарор додани афроди ба худ наздик, дар сиёсатгузориҳои Бишкек нақшгузорй кунад. Ва албатта, Узбакистон мехоҳад бо барқарории субот дар марзҳо бо Қирғизистон, аз нуфузи нооромиҳо ба кишвари худ пешгирй кунад. Дар ин миён, ҳадафи дигари Тошканд ҳамон қад алам кардан дар муқобили Остона дар чорчуби рақобат барои касби нақши раҳбарй дар Осиёи Марказй аст. Дар ин миён ин Русия аст, ки бо истифода аз ин ҳама масоил мехоҳад ҳадафҳои стротегии худро дар минтақа амалй кунад.
Комментариев нет:
Отправить комментарий