Гунаҳ кард дар Балх оҳангаре...

Фочеаи ба вуқуъомада дар неругоҳи барқи обии Саяно-Шушенск дар Русия баҳонаи хубе шудааст, то мақомоти узбак аз нав сару садоҳо дар бораи хатари неругоҳҳо дар Точикистон ва Қирғизистонро дар сатҳи байналмилал матраҳ кунанд. Албатта, дар Точикистон ва Қирғизистон инкор намекунанд, ки неругоҳҳои Норак ва Тухтагул, ки дар замони Шуравй сохта шудаанд, бо гузашти ин ҳама сол ниёз ба таъмир , бозсозй ва муқовимсозй доранд.Аз чумла Канатбек Эрматов, мудири кумитаи давлатии назорат бар амнияти таъсисоти саноатии Қирғизистон бар ин бовар аст, ки хатари вайроншавй дар ҳар неругоҳе ғайриқобили инкор аст. Аҳмад Чундубоев, коршиноси мустақили қирғиз низ ба қадимй будани тачҳизот дар неругоҳҳо ишора мекунад ва ивазкунии тачҳизоти заруриро ба унвони тадбири муҳим дар чиҳати пешгирй аз хатароти эҳтимолй амре ногузир тавсиф мекунад.Аммо Нозир Ёдгорй, сухангуи ширкати "Барқи точик" мегуяд иддаоҳо дар бораи хатароти неругоҳи Норак асосе надоранд, зеро ҳамасола тачҳизоти ин неругоҳ нав мешаванд. Бино ба гуфати сухангуи ширкати "Барқи точик", комиссиюни вижае иборат аз мутахассисони бо тачриба вазъи неругоҳҳои кишварро дар ҳоли баррасй аст ва бар асоси пешниҳодоти ин комиссиюн иқдомоти лозим барои рафъиҳар гуна заминаи вукуи фочеа андешида хоҳад шуд. Дигар мақомоти точик низ иддаоҳои тарафи узбакро дар мавриди хатароти неругоҳи Норак рад карданд. Гуфтан ба маврид аст, ки ин барои аввалин бор нест, ки Тошканд эътирозоти худро дар мавриди сохтани неругоҳҳо дар Точикистон ва Қирғизистон матраҳ мекунад.Дахолатҳои Узбакистон ба тарҳҳои гидроэнергетикй дар Точикистон ва Қирғизистон тайи солҳои ахир ба ҳукми як одати маьмулй дар сиёсатҳои давлатмардони Тошканд даромадааст. Дар ҳамин робита Бозорбой Мамбетов, таҳлилгари қиғиз мегуяд, ин ҳама иддаоҳои Узбакистон ангезаи сиёсй доранд ва ин кишвар намехоҳад, ки ҳамсояҳояш аз вазъи беҳтаре бархурдор бошанд. Инак фочеаи неругоҳи Саяно-Шушенск дар Русия баҳонаи хубе шудааст, то Узбакистон фурсатталабона иддаоҳои худро дар мавриди сохти неругоҳҳо дар ду кишвари ҳамсоя Точикистон ва Қирғизистон дубора матраҳ кунад. Дар ин робита Сергей Жигарёв, мудири ширкати саҳомии Гидропроект - и Узбакистон муддаи аст, ки бар асоси тарҳҳои 20 соли қабл сохтани неругоҳҳо чинояти соддалавҳона аст.Вай мегуяд тарҳи сохти неругоҳи Роғун дар соли 1978 таҳия шудааст ва посухгуи меъёрҳои имруз нест.Ин масъули узбак дар мавриди тарҳи неругоҳи Қамбарота дар Қирғизистон низ иддао мекунад, ки тарҳи ин неругоҳ низ таҳти шиори "зудтар ва арзонтар" таҳия шуда ва мавриди эътомод нест. Коршиносони точик ва қирғиз дар арзёбиҳои худ дар қиболи иддаоҳои Узбакистон, ин падидаро бархоста аз ангезаҳои қудратталабиҳои Тошканд дар минтақа медонанд ва мегуянд Узбакистон бо тарҳи чунин иддаоҳо дар пайи он аст, то контрули фаъолиятҳо дар бахшҳои ҳассос дар Осиёи Марказиро ба даст бигирад.Чои тазаккур аст, ки давлати Тошканд тавонист дар тарҳои гидроэнергетикии Точикистон латма ворид кунад:нахуст ширкати РусАл-ро аз мушорикат дар такмили неругоҳи Роғун мунсариф кард, сипас ичрои қарордоди Чин бо Точикистонро дар мавриди сохти неругоҳ дар рудхонаи Зарафшон ба ҳоли муаллақ даровард. Руйкарди охири Тошканд дар қиболи ҳамсоягонаш - Точикистон ва Қирғизистон чизе чузъ қудратнамойи тавсиф намешавад ва ин амр дар шароите, ки рақобати қудратҳо дар Осиёи Марказй ташдид шудааст, чанбахои бештаре ба худ гирифтааст. Аз гузориши расонаҳо бармеояд, ки Узбакистон барои доро будан ба пурзуртарин артиш дар минтақа барномаи вижаеро руи даст гирифтааст.Бар асоси ин барнома Тошканд қасд дорад ба истилоҳ ба "жандарми Осиёи Марказй" табдил шавад.Аз ин чост, ки Узбакистон руи хуше ба таъсиси пойгоҳҳои низомии Русия дар Қирғизистон ва Точикистон надорад. Ба илова имзо накардан ба қарордоди Паймони амнияти чамъй далели дигаре дар мавриди талоши Узбакистон дар чиҳати истиқлоли фаъолиятҳои низомияш дар минтақа аст. Ва аммо дар мавриди мухолифатҳои Тошканд ба сохти неругоҳҳо дар Точикистон ва Қирғизистон бояд гуфт, ки Узбакистон аз он бим дорад, ки аз ин тариқ: аввал,ду кишвари ҳамсоя ба истиқлолияти энержй мушарраф шуда, вобастагиашон аз газу барқи узбак аз миён хоҳад рафт; дуввум,бо сохти обанборхо имкони танзими чараёни оби рудхонаҳо фароҳам шуда ҳамсоягон низ метавонанд дар қиболи амалкарди Тошканд (қатъи чараёни газ ё барқ) вокуниш нишон диҳанд. Аз суи дигар, Узбакистон дар ҳоле ба сохти неругоҳҳо дар Қирғизистон ва Точикистон мухолифат мекунад, ки тақрибан ҳеч иқдоми созанда ва холисонае дар чиҳати рафъи ниёзҳои ду ҳамсояи худ ба энержй, анчом надодааст.Аз ин ру Бишкек ва Душанбе ин ҳақро доранд, ки дар ростои дастёбй ба истиқлолияти энержй талош намоянд. Аз тарафи дигар, бино ба эътикоди профессор Хочимухаммади Умарзода, иктисодшиноси точик, бо такмили неругохи Рогун Узбакистон ин имконро пайдо мекунад, ки хазорон гектар заминхои бекорхобидаашро обёрй кунад.Хамчунин вазъи таъмини об ба бахши кишоварзии минтака бамаротиб бехтар хо=ад шуд. Аммо сарусадоҳои Тошканд дар мавриди хатароти неругоҳҳо дар Қирғизистон ва Точикистон, ки баъд аз фочеаи неругоҳи Саяно-Шушенск (17 августи соли чорй) чанбаҳои густурдатаре касб кардааст, бад -ин мемонад, ки фармудаанд: Гунаҳ кард дар Балх оҳангаре,

Ба Шуштар заданд гардани мисгаре.