Рузи 8 майи соли равон дар ҳамоиши "Коридори чануб - роҳи абрешими чадид", ки дар шаҳри Прага баргузор шуд, масъалаи такмили тарҳи Nabucco мавриди баҳсу баррасй қарор гирифт. Тарҳи мазкур ба манзури интиқоли энержй (газ) аз Осиёи Марказй ва Шарқи Наздик ба бозорҳои Иттиҳодияи Аврупо таҳия шуда аст, аммо дар ҳамоиши Прага Узбакистон, Туркманистон ва Қазоқистон ба ёддошти тафоҳуми сиёсй дар мавриди ин тарҳ имзо накарданд. Дар ёддошти тафоҳуми мазкур таъкид шуда, тарафҳои дахлдор, ки ҳозиранд дар тарҳи хати лулаи Nabucco мушорикат кунанд, тамоми талошҳои худро чиҳати таҳияи қарордоди байни ҳукуматии тарҳи мазкур, ки боястй то моҳи июн ба имзо бирасад, ба харч хоҳанд дод. Лозим ба ёдоварист, ки арзиши тарҳи Nabucco 7,3 миллиард доллар баровард шуда, қодир ба интиқоли солона 20 - 30 миллиард метри мукааб газ аз Осиёи Марказй ва Озарбойчон, хорич аз қаламрави Русия ба Аврупо аз тариқи Туркия - Булғористон - Руминия - Мачористон - Австрия хоҳад буд. Бино ба барномарезиҳои анчомшуда сохти ин хати лула от соли 2013 ба поён расида, интиқоли газ ба Аврупо аз соли 2014 оғоз хоҳад шуд.
Ба эътиқоди масъулони кумиссиюни Аврупо тарҳи Nabucco бо интиқоли газ аз Осиёи Марказй ва Шарқи наздик ба бозорҳои аврупойи, амнияти энергетикии Иттиҳодияи Аврупоро таъмин хоҳад кард. Ин мавзуъ барои кишварҳои аврупойи аз он чиҳат дорои аҳамият аст, ки дар пайи ихтилоф бо Русия ва қатъ шудани содироти гази Русия ба Аврупо, мардуми "қитъаи сабз" дар фасли зимистони гузшта бо камбуди шадиди энержй ру ба ру шуданд. Ин амр эътимод ба Русияро ба таври камсобиқа коҳиш дод ва кишварҳои аврупойи ногузир дар пайи чустучуйи манбаъҳои нав баромаданд.
Дар ибтидои соли 2009 , дар замоне, ки ихтилофи газй миёни Русия ва Украина боиси қатъ шудани интиқоли гази Русия ба кишварҳои ИА гардид, музокирот дар мавриди тарҳи Nabucco бештар аҳамият касб кард. Аммо дар Русия дар мавриди муваффақияти ин тарҳ чандон хушбин нестанд, зеро ҳануз масири он ба таври дақиқ мушаххас нашудааст. То ин дам раисони чумҳури Озарбойчон, Гурчистон ва Туркия, ҳамчунин намояндагони Миср ба тарҳи Nabucco имзо кардаанд. Ҳарчанд раиси чумҳури Туркманистон ҳамчун ҳамтоёни қаоқ ва узбаки худ ба тарҳи мазкур имзо накардааст, аммо гуфта мешавад қаламрави ин кишвар "долони аслй"и интиқоли энержии Осиёи Марказй ба Аврупо хоҳад буд. Бо таваччуҳ ба сиёсатҳои Қурмонбек Боқиев, раиси чумҳури Туркманистон, ин кишвар талош хоҳад кард равобити худ бо ИА-ро густариш диҳад.
Аз суи дигар дар оянда низ шоҳиди диду боздидҳои мақомоти олирутбаи аврупойи аз Ашқобод хоҳем буд, зеро дар ростои амалй шудани тарҳи Nabucco ИА руи Туркманистон ҳисоби вижае боз кардааст. Ниёз ба сармоягузориҳои калон низ давлати Туркманистонро мутамоил ба густарсихи робитаҳо бо кишварҳои аврупойи намудааст. Имзои қарордодҳои тичорй миёни Туркманистон ва ИА, ки ахиран сурат гирифт, баёнгар аз азми Ашқобод барои густариши ҳамкориҳо бо кишварҳои аврупойи дар бахши газ аст, зеро газ ягона маҳсулоти дархури тичорат бо Аврупо ба ҳисоб меравад.
Мақомоти Ашқобод ба таври зимнй эълом карданд, ки ҳозиранд гази худро ба ҳар кишваре, ки пули бештар пардохт кунад, бифрушанд ва дар Аврупо ва Чин аҳамияти ин мавзуъро дарк кардаанд. Аммо тарафи русй ин мавзуъро чиддй нагирифтааст. Маскав ба ин умед аст, ки битавонад бо истифода аз бархе фишангҳо назорати "чараёни газ"и Осиёи Марказиро дар ихтиёр гирад. ин руйкард шояд дар мавриди Узбакистон сидқ дошта бошадм зеро давлати Тошакнд дар марҳалаи кунунй ба ҳимоятҳои Маскав ниёз дорад. Ин ҳимоятҳо зомини ичрои барномаҳои гидроэнергетикии Узбакистон дар Осиёи Марказй мебошанд ва Тошканд метавонад аз ин тариқ аз сохтани неругоҳҳои барқи обй дар Точикистон ва Қирғизистон пешгирй намуда, зимни "таъмини об ба бахши кишоварзии худ", ин ду ҳамсояро дар вобастагй ба манбаъҳои энержии худ нигоҳ дорад. Муомилаи "газу об", ки дар моҳҳои гузшта дар чараёни сафари Дмитрий Медведев, раиси чумҳури Русия ба Тошканд, миёни Русия ва Узбакистон анчом шуд,аз ҳамин зовия қобили баррасй аст. Бар асоси ин тавофуқ Узбакистон гази худро фақат ба Русия хоҳад фурухт ва Русия низ уҳдадор шуд аз манфиатҳои Тошканд дар масъалаҳои баҳрабардорй аз захираҳои оби Осиёи Марказй ҳимоят хоҳад кард.
Аммо дар мавриди Туркманистон авзоъ фарқ мекунад ва давлати Ашқобод фурсатҳои бештаре барои манёвр дар ихтиёр дорад. Албатта ҳануз Туркманистон зербино ва тачҳизоти пешрафта ба чузъ хати қубурҳои Русия дар ихтиёр надорад, то битавонад гази худро ба Аврупо содир кунад. Аммо талоши ИА барои "раҳойи аз вобастагйҳои газй аз Русия", метавонад ин мушкилотро рафъ кунад. Ҳарчанд ИА аз чумлаи танкидкунандагони кишварҳои Осиёи Марказй дар заминаи риоят накардани меъёрҳои демократй ва ҳуқуқи башар ба ҳисоб меравад, вале ниёзи кишварҳои аврупойи ба энержй, ин мавзуъро ба ҳошия рондааст. Мавзуе, ки тасдиқе дигар бар муносибати дусуяи Ғарб ба масъалаҳо мебошад. Дар ин миён тарҳи Nabucco ин руйкардро бештар бармало кардааст
Ба эътиқоди масъулони кумиссиюни Аврупо тарҳи Nabucco бо интиқоли газ аз Осиёи Марказй ва Шарқи наздик ба бозорҳои аврупойи, амнияти энергетикии Иттиҳодияи Аврупоро таъмин хоҳад кард. Ин мавзуъ барои кишварҳои аврупойи аз он чиҳат дорои аҳамият аст, ки дар пайи ихтилоф бо Русия ва қатъ шудани содироти гази Русия ба Аврупо, мардуми "қитъаи сабз" дар фасли зимистони гузшта бо камбуди шадиди энержй ру ба ру шуданд. Ин амр эътимод ба Русияро ба таври камсобиқа коҳиш дод ва кишварҳои аврупойи ногузир дар пайи чустучуйи манбаъҳои нав баромаданд.
Дар ибтидои соли 2009 , дар замоне, ки ихтилофи газй миёни Русия ва Украина боиси қатъ шудани интиқоли гази Русия ба кишварҳои ИА гардид, музокирот дар мавриди тарҳи Nabucco бештар аҳамият касб кард. Аммо дар Русия дар мавриди муваффақияти ин тарҳ чандон хушбин нестанд, зеро ҳануз масири он ба таври дақиқ мушаххас нашудааст. То ин дам раисони чумҳури Озарбойчон, Гурчистон ва Туркия, ҳамчунин намояндагони Миср ба тарҳи Nabucco имзо кардаанд. Ҳарчанд раиси чумҳури Туркманистон ҳамчун ҳамтоёни қаоқ ва узбаки худ ба тарҳи мазкур имзо накардааст, аммо гуфта мешавад қаламрави ин кишвар "долони аслй"и интиқоли энержии Осиёи Марказй ба Аврупо хоҳад буд. Бо таваччуҳ ба сиёсатҳои Қурмонбек Боқиев, раиси чумҳури Туркманистон, ин кишвар талош хоҳад кард равобити худ бо ИА-ро густариш диҳад.
Аз суи дигар дар оянда низ шоҳиди диду боздидҳои мақомоти олирутбаи аврупойи аз Ашқобод хоҳем буд, зеро дар ростои амалй шудани тарҳи Nabucco ИА руи Туркманистон ҳисоби вижае боз кардааст. Ниёз ба сармоягузориҳои калон низ давлати Туркманистонро мутамоил ба густарсихи робитаҳо бо кишварҳои аврупойи намудааст. Имзои қарордодҳои тичорй миёни Туркманистон ва ИА, ки ахиран сурат гирифт, баёнгар аз азми Ашқобод барои густариши ҳамкориҳо бо кишварҳои аврупойи дар бахши газ аст, зеро газ ягона маҳсулоти дархури тичорат бо Аврупо ба ҳисоб меравад.
Мақомоти Ашқобод ба таври зимнй эълом карданд, ки ҳозиранд гази худро ба ҳар кишваре, ки пули бештар пардохт кунад, бифрушанд ва дар Аврупо ва Чин аҳамияти ин мавзуъро дарк кардаанд. Аммо тарафи русй ин мавзуъро чиддй нагирифтааст. Маскав ба ин умед аст, ки битавонад бо истифода аз бархе фишангҳо назорати "чараёни газ"и Осиёи Марказиро дар ихтиёр гирад. ин руйкард шояд дар мавриди Узбакистон сидқ дошта бошадм зеро давлати Тошакнд дар марҳалаи кунунй ба ҳимоятҳои Маскав ниёз дорад. Ин ҳимоятҳо зомини ичрои барномаҳои гидроэнергетикии Узбакистон дар Осиёи Марказй мебошанд ва Тошканд метавонад аз ин тариқ аз сохтани неругоҳҳои барқи обй дар Точикистон ва Қирғизистон пешгирй намуда, зимни "таъмини об ба бахши кишоварзии худ", ин ду ҳамсояро дар вобастагй ба манбаъҳои энержии худ нигоҳ дорад. Муомилаи "газу об", ки дар моҳҳои гузшта дар чараёни сафари Дмитрий Медведев, раиси чумҳури Русия ба Тошканд, миёни Русия ва Узбакистон анчом шуд,аз ҳамин зовия қобили баррасй аст. Бар асоси ин тавофуқ Узбакистон гази худро фақат ба Русия хоҳад фурухт ва Русия низ уҳдадор шуд аз манфиатҳои Тошканд дар масъалаҳои баҳрабардорй аз захираҳои оби Осиёи Марказй ҳимоят хоҳад кард.
Аммо дар мавриди Туркманистон авзоъ фарқ мекунад ва давлати Ашқобод фурсатҳои бештаре барои манёвр дар ихтиёр дорад. Албатта ҳануз Туркманистон зербино ва тачҳизоти пешрафта ба чузъ хати қубурҳои Русия дар ихтиёр надорад, то битавонад гази худро ба Аврупо содир кунад. Аммо талоши ИА барои "раҳойи аз вобастагйҳои газй аз Русия", метавонад ин мушкилотро рафъ кунад. Ҳарчанд ИА аз чумлаи танкидкунандагони кишварҳои Осиёи Марказй дар заминаи риоят накардани меъёрҳои демократй ва ҳуқуқи башар ба ҳисоб меравад, вале ниёзи кишварҳои аврупойи ба энержй, ин мавзуъро ба ҳошия рондааст. Мавзуе, ки тасдиқе дигар бар муносибати дусуяи Ғарб ба масъалаҳо мебошад. Дар ин миён тарҳи Nabucco ин руйкардро бештар бармало кардааст
Комментариев нет:
Отправить комментарий